zaterdag 24 oktober 2015

Hamlet - Barbican Centre


Op zaterdag is het al vroeg naar het Barbican waar om half twee de matinee begint van de veelbesproken 'Hamlet' met Benedict Cumberbatch in de titelrol. Lichtelijk hysterische taferelen ruim een jaar eerder waar zich, bij de start van de voorverkoop, virtuele wachtrijen van 30.000 belangstellenden vormen op de Barbican website en de gehele run van een kleine drie maanden binnen enkele uren is uitverkocht. Gelukkig heb ik me van een kaart op de eerste rij verzekerd tijdens een priority sale op de website van ATG. Benedict Cumberbatch is de laatste in een lange rij bekende acteurs waaronder Jude Law, David Tennant en Michael Sheen die zich in de recente theatergeschiedenis aan deze prestigieuze rol wagen. 

Shakespeare schreef het stuk over de Deense prins ergens rond 1600 en al in de eerste jaren na publicatie zijn er verschillende versies van de tekst bekend. Deze tragedie ruim 400 jaar later opnieuw brengen in een versie die ook het huidige theaterpubliek aanspreekt is geen eenvoudige opgave. Aan regisseuse Lyndsey Turner de immense taak om dat in deze Barbican versie te volbrengen. Drie weken van previews waarin de kritiek al niet van de lucht is omdat blijkt dat ze de meeste bekende monoloog als openingsscène gebruikt, een besluit waarop ze later terugkomt en de gevleugelde woorden 'To be or not to be' opduiken in Akte II en serieuze kranten die het embargo doorbreken door recensies te publiceren op basis van de eerste preview.


Zoals het een oude tragedie betaamt is er in het verhaal van 'Hamlet' veel ruimte voor drama, dood en verderf ... De oude Hamlet is dood en de troon is nu aan zijn broer Claudius inmiddels getrouwd met Gertrude, de weduwe van de oude koning.

De jonge rouwende Hamlet krijgt na de dood van zijn vader bezoek van trouwe vriend Horatio. En hoewel Claudius toestemming geeft aan Laertes, zoon van raadgever Polonius, terug te keren naar Frankrijk, verbiedt hij Hamlet om het paleis te verlaten en terug te keren naar de universiteit.  Gefrustreerd blijft Hamlet alleen en hoort van twee jonge soldaten Marcellus en Barnardo dat zij de geest van de oude Hamlet hebben ontwaard. Ondertussen vertrekt Laertes naar Frankrijk maar niet voordat hij zijn zus Ophelia waarschuwt voor de geloften van liefde die Hamlet naar haar uitspreekt. 

Hamlet heeft een ontmoeting met de geest van zijn vader en wordt bevestigd in zijn vermoeden dat Claudius hem vermoord heeft. Hamlet zweert wraak en veinst waanzin om zichzelf zo meer vrijheid te gunnen in het uitvoeren van zijn plan. Maar Claudius en Polonius zijn niet overtuigd dat de krankzinnigheid van Hamlet is veroorzaakt door de weigering van Ophelia van zijn liefde voor haar. In een poging uit te vinden wat er werkelijk aan de hand is nodigen Claudius en Gertrude twee jeugdvrienden van Hamlet uit. Rosencrantz en Guildenstern vallen bij Hamlet al snel door de mand en worden beschuldigd van spionage. 

In een poging het tij te keren besluit Claudius om Hamlet naar Engeland te sturen maar niet voordat hij een gesprek met zijn moeder heeft en haar bekritiseert in haar beslissing met zijn oom te huwen. Polonius luistert het gesprek af maar wordt in een ongelukkige samenloop van omstandigheden gedood door Hamlet. Claudius zweert dat Hamlet zal sterven terwijl hij in Engeland is.



Op weg naar het schip dat hem naar Engeland zal brengen ontmoet Hamlet Fortinbras, de Prins van Noorwegen. Ophelia verliest langzaam haar verstand door het verdriet om de dood van haar vader. Haar broer Laertes keert terug uit Frankrijk en zweert wraak aan Claudius. En nadat Ophelia zichzelf van het leven beroofd, verschijnen er brieven van Hamlet waaruit blijkt dat hij terugkeert naar Denemarken.

Hamlet is thuis en herenigd met Horatio luisteren ze naar het verhaal van de grafdelver over een vrouw die binnenkort begraven zal worden. Pas als de koninklijke familie verschijnt beseft Hamlet dat het om Ophelia gaat. Claudius en Laertes ontvouwen een plan voor een duel waarbij Hamlet geraakt zal worden door een vergiftigd zwaard. Maar het gaat mis als Laertes in het duel wordt geraakt en sterft alsmede Gertrude die uit een giftige beker drinkt.  

Als Hamlet tot het besef komt dat Claudius voor alles verantwoordelijk is doodt hij de koning maar raakt verwond door hetzelfde vergiftigde zwaard en sterft zelf. Fortinbras verschijnt ten tonele en eist de troon op.

Deze Hamlet wordt vooral gekenmerkt door de trieste eenzaamheid van de hoofdpersoon.  Een beeld dat beklijft en bijblijft als het doek opgaat en Cumberbatch in hedendaagse kleding naar een krakende oude grammofoon luistert en Nat King Cole's 'Nature Boy' klinkt. Een buitenstaander in de strikte regels van het hof, verdoofd door het verdriet om de dood van zijn vader. 

De desolaatheid voel je pas echt als het prachtig gedetailleerde toneelbeeld van Es Devlin wordt onthuld. De volledige diepte en breedte van het immense toneel wordt in beslag genomen door een rijkelijk gedecoreerde hal van het paleis. Er vinden verder geen grote decorwisselingen plaats maar door de prachtige bijna schemerachtige belichting van Jane Cox en het slimme videodesign van Luke Halls krijgt iedere scène een eigen sfeer. Bijna filmisch, soms erg beklemmend en vaak duister. 


In de choreografie van Sidi Larbi Cherkaoui bevriezen scènes of gaan in slow-motion verder als de focus zich richt op de hoofdpersoon. Het einde van Akte III net voor de pauze is zeer indrukwekkend als Claudius bezweert Hamlet te zullen doden en alle deuren als door een forse windvlaag openen en onder grote kracht grote hoeveelheden zwarte bladeren over het toneel en gedeeltelijk door het auditorium worden geblazen. Het vormt de opmaat na de pauze als puin en sintels bezit hebben genomen van het imposante paleis. Het begin van het verval alsof een schaduw zich vooruit werpt en de dramatische gebeurtenissen die in het verschiet liggen worden aangekondigd. 

Het gevoel van deze voorstelling wordt ook zeker geholpen door de muziek van Jon Hopkins en een perfect geluidsontwerp van Christopher Shutt. Het blijft in het midden in welke tijd deze Hamlet speelt, het kostuumontwerp van Katrina Lindsay kent zowel historische kostuums als ook veel eigentijdse kleding. Qua design is deze 'Hamlet' betoverend prachtig.

Benedict Cumberbatch speelt prachtig. Hij is charismatisch en helder en indrukwekkend in zijn monologen als geholpen door theatrale effecten het duistere paleis als het ware even openbreekt en je één lijkt te worden met de gedachten van de verdoemde prins. Maar Cumberbatch's interpretatie is allesbehalve melancholisch en het gevoel wat overheerst is kilheid en afstand. Ciarán Hinds speelt een imposante maar rechtlijnige Claudius en vooral Siân Brooke en Anastasia Hille maken indruk als een breekbare Ophelia en een bijna broze Gertrude. De confrontatie van Hamlet met zijn moeder zorgt voor emotie en Ophelia die in de steek gelaten door haar verstand alleen in het inktzwarte niets lijkt te verdwijnen zorgt voor een brok in de keel. 

Op dit soort momenten voelt deze 'Hamlet' prachtig intiem en lijk je de epische proporties van deze productie even te vergeten. Een dynamisch toneelstuk in een zeer imposante setting. 

Deze voorstelling zag ik 's middags op zaterdag 24 oktober


© foto's Johan Persson